Problemen met eten en drinken

Als dementie vordert, ontstaan er vaak problemen met eten. Hoe herken je dit op tijd, zodat je ondervoeding en uitdroging voorkomt?

In het beginstadium van dementie heeft je naaste waarschijnlijk nog weinig problemen met eten en drinken. Ze kan wel vergeten te eten of juist extreem veel (zoet) eten. Eetproblemen ontstaan vaak bij het vorderen van de ziekte.

Het belang van eten en drinken

Het lijkt een open deur, maar goed eten en drinken is belangrijk voor je naaste met dementie. Een gezond en gevarieerd dieet versterkt haar gezondheid en kwaliteit van leven. Ze is dan minder vatbaar voor ontstekingen, gewichtsverlies, slappe spieren en vermoeidheid.

Als je naaste te weinig drinkt en vergeet te eten of te weinig eet, loopt ze het risico op uitdroging en ondervoeding. Dat zijn serieuze bedreigingen voor haar gezondheid. Zodra je merkt dat je naaste  zonder duidelijke oorzaak meer dan vier kilo afvalt in een halfjaar, moet je rekening houden met ondervoeding. Om uitdroging te voorkomen wordt aangeraden minimaal 1,7 liter per dag te drinken. Braken, diarree en warm weer kunnen ook snel tot uitdroging leiden.

Problemen met eten en drinken
Problemen met eten en drinken komen veel voor bij mensen met dementie. Dat komt niet altijd door dementie. Maar het is wel belangrijk er iets aan te doen.

Eetproblemen herken je onder andere aan:

• Moeite met kauwen of slikken;
• Moeite met het bepalen van de temperatuur van het eten;
• Heel langzaam eten;
• Veel aansporing nodig hebben om te eten;
• Het niet meer herkennen van eten en drinken.

Wil je een oplossing voor de eetproblemen van je naaste vinden, kijk dan ook naar haar levensgeschiedenis en (eet)gewoontes. Die kunnen je helpen of inzicht geven.

Voor mijn vader prakte ik echt alles door elkaar. Ik weet niet, maar ik denk dat ze dat vroeger thuis zo deden. Het zag er onsmakelijk uit, maar hij at het.

— Tanja (56)

Slechte eetlust
Het is altijd verstandig om bij eetproblemen van je naaste de huisarts te raadplegen. Die kan nagaan of de eetproblemen samenhangen met de dementie of bijvoorbeeld te maken hebben met ontstoken tandvlees of een slecht zittend gebit. Ook een beroerte, een longontsteking, een hartinfarct en medicijnen kunnen problemen met kauwen en slikken veroorzaken.

Waar kun je aan denken bij een slechte eetlust?

• Slechte eetlust kan een signaal zijn van somberheid of depressiviteit;
• Misschien kan je naaste niet meer vertellen waar ze zin in heeft en wat ze lekker vindt;
• Misschien heeft ze pijn in haar mond of buik;
• Als je naaste moe is, is eten een zware opgave;
• Medicijnen kunnen verminderde eetlust als bijwerking hebben;
• Passiviteit en weinig beweging wekken weinig eetlust op;
• Constipatie is een veelvoorkomend probleem, dat de eetlust verminderd.

Als het niet door de dementie komt, kan het eetprobleem meestal worden opgelost. Maar als de dementie erger wordt, worden de problemen met eten en drinken ook ernstiger. Je naaste heeft dan steeds meer hulp nodig om dagelijks voldoende voedingsstoffen en vocht binnen te krijgen.

Tips om te helpen bij eten en drinken
Ben je bezorgd dat je naaste niet goed eet? Er zijn verschillende dingen die je kunt doen om haar eetlust op te wekken.

Voor je naaste met dementie is voldoende en gezond eten en drinken misschien nog wel belangrijker dan voor gezonde mensen. Kwetsbare mensen zijn vatbaarder voor ondervoeding en uitdroging. De gezondheid van je naaste hangt mede af van de juiste hoeveelheid voedingsstoffen en vocht.

Wat kun je doen?
Je kunt je naaste helpen om voldoende te eten en te drinken. Maak het je daarbij zo gemakkelijk mogelijk, want een stressvolle omgeving stimuleert haar niet om beter te eten en meer te drinken. Vraag gerust advies aan huisarts, diëtist, fysiotherapeut of logopedist als je zelf niet verder komt. Kookt ze nog zelf? Lees onze informatie over veilig koken. Lukt het je naaste niet meer om zelf voor haar maaltijd te zorgen? Lees dan het artikel Hulp inschakelen voor eten en drinken in huis.

Om te beginnen kun je alles rondom het eten aantrekkelijker maken:

• Zorg dat je naaste goed zit of ligt om te kunnen eten. Vraag eventueel advies aan je huisarts of fysiotherapeut om een goede houding te bepalen.
• Onderzoek de mogelijkheden van aangepast bestek en anti-lekbekers. Een ergotherapeut of thuiszorgwinkel kan je adviseren.
• Meerdere kleinere maaltijden verdeeld over de dag is beter dan driemaal daags een grotere maaltijd.
• Eet samen met haar zodat ze nog een beetje bij jou kan afkijken hoe het moet.
• Stimuleer haar zintuigen met de geuren en geluiden uit de keuken. Gebruik herkenbare servetten of een tafelkleed zoals ze kent van vroeger. Zorg zo voor een ontspannen sfeer.
• Zorg voor kleurrijk eten en voldoende licht om bij te eten. Vermijd borden met drukke patronen; die zorgen voor verwarring.

Je kunt haar eetlust opwekken:

• Als je naaste moeite heeft met kauwen en slikken kun je denken aan zachtere etenswaren, zoals een gepofte appel, een smoothie of een zachtgekookt eitje.
• Zorg dat het eten niet te warm is en dat het eten door een goed contrast opvalt op het bord.
• Als je naaste moe is, werkt snacken vaak beter dan een volle maaltijd op een bepaald tijdstip. Zorg voor gezonde snacks die voor haar makkelijk te pakken zijn.
• Geef haar eten en drinken als ze wakker en alert is.
• Kort voor de hoofdmaaltijd alvast iets kleins of friszuurs eten of drinken kan de eetlust opwekken. Denk bijvoorbeeld aan een toastje, een appel of een glas sinaasappelsap.
• Met een beetje suiker of honing kun je een maaltijd soms aantrekkelijker voor je naaste maken.
• Veel mensen houden van toetjes. Geef haar die daarom gerust.

Maak het haar vooral gemakkelijk:

• Geef alleen het bestek dat nodig is voor het eten van die maaltijd. Lukt het je naaste niet op te eten met mes en vork, probeer dan of het wel lukt met een lepel. Je kunt het eten prakken of zo klein snijden dat ze het makkelijk met een lepel kan oplepelen.
• Als bestek ingewikkeld is, maak dan hapjes die ze makkelijk zonder bestek kan eten. Kleine pasteitjes, voedzame smoothies, een boterham in stukjes, fruitpartjes, quiches en worstjes bijvoorbeeld.
• Geef kleine porties zodat het eten niet koud wordt en de maaltijd niet te lang duurt.
• Vermijd droge koekjes of popcorn, ze kan zich er makkelijk in verslikken.
• Gebruik bestek dat makkelijk vast te houden is, een kom in plaats van een bord, en bekers met een deksel. Zo maak je het haar makkelijker.
• Houd oogcontact met je naaste als je haar helpt met eten en iets uitlegt. Let op de toon van je stem en gebruik je handen, gezicht en ogen. Je krijgt vaak beter contact als je haar hand vasthoudt.

Help haar voldoende te drinken:

• Serveer bij iedere maaltijd een glas water, melk of sap.
• Drinkt ze weinig, geef haar dan fruit, pap, yoghurt, vla of ijs. Daarmee krijgt ze ook vocht binnen.
• Bied haar de hele dag door verschillende soorten warme en koude dranken aan. Let erop dat ze ook echt drinkt. Een leeg glas hoeft niet tebetekenen dat ze het heeft leeggedronken.
• Gebruik een helder glas voor haar drinken zodat ze ziet wat ze drinkt. Geef haar het glas meteen in handen. Je kunt ook een felgekleurde beker gebruiken om het drinken zichtbaarder voor haar te maken.

Bron; Dementie.nl