Vroeg herkennen: dit zijn vaak de eerste tekenen van dementie

Een op de drie vrouwen ontwikkelt een vorm van dementie in haar leven. Ondanks dat de ziekte veel voorkomt, kan het soms lang duren voordat de diagnose wordt gesteld. Daarom is het belangrijk om te weten wat de vroege tekenen van dementie zijn.

Taal en spraak blijken hier alles mee te maken te hebben.

Eerste symptomen

“Er wordt al lang onderzoek gedaan naar dit onderwerp. Zo werd er in een onderzoek gekeken naar de speeches van voormalig president Ronald Reagan, hij leed aan de ziekte van Alzheimer. In zijn tweede termijn als president zagen onderzoekers dat de rijkheid van zijn taal afnam, iets waarvan we nu weten dat het een van de eerste symptomen van de ziekte van Alzheimer is,” vertelt Dinant Bekkenkamp van Stichting Alzheimer Nederland.

Spraak en taalproblemen bij dementie

Een van de experts die dit onderwerp, mede dankzij financiering van Alzheimer Nederland, onderzoekt is dr. Jet Vonk. “Spraak en taal is een essentieel onderdeel van ons dagelijks leven, het heeft dan ook een enorme impact wanneer dit aangetast wordt.”

“Dementie is een overkoepelende term; de ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie. Wat we zien, is dat de verschillende vormen van dementie ook verschillende soorten spraak- en taalproblemen met zich meebrengen.”

Het is belangrijk om een onderscheid te maken tussen spraak en taal. “Spraak is het motorische gedeelte van het spreken, dus bijvoorbeeld de beweging van de mond en de stand van de tong. Taal is een systeem gebaseerd op vocabulaire en grammatica. Die twee gaan hand in hand met elkaar, maar waar de ene patiënt meer spraakproblemen heeft, heeft de ander meer taalproblemen.”

De ziekte van Alzheimer

“Bij de ziekte van Alzheimer kunnen al vroeg taalproblemen ontstaan. Veel mensen weten wel dat er geheugenproblemen ontstaan bij deze ziekte, maar de taalproblemen kennen minder mensen. We zien bij deze vorm van dementie dat er al in een vroeg stadium moeite ontstaat met het vinden van woorden.”

Toch is het niet hetzelfde als wanneer een gezond persoon even niet op een woord kan komen. “Niet op een woord kunnen komen, dat hebben we allemaal weleens. Maar in het geval van een gezond persoon ligt het vaak op het puntje van de tong en bedenk diegene tien minuten later alsnog wat het woord was dat hij/zij zocht. Iemand met de ziekte van Alzheimer verliest vaak het concept van een woord. Als ik zeg: ‘het is een dier en het blaft’, dan zijn dat eigenschappen van een concept, waarvan het label ‘hond’ is. Waar een normaal persoon soms even moeite heeft om op het label te komen, heeft iemand met de ziekte van Alzheimer geen concept meer van een woord.”

Door het verliezen van dit concept kan iemand met de ziekte van Alzheimer makkelijkere woorden gaan gebruiken. “Woorden die we veel gebruiken zullen ook langer in het geheugen blijven. Zo kan iemand misschien niet meer op het woord ‘leguaan’ komen, maar wel het woord ‘dier’. De taal die iemand met de ziekte van Alzheimer gebruikt wordt simpeler.”

Grote sprongen

“Er wordt veel onderzoek gedaan naar spraak, taal en dementie en er worden grote sprongen gemaakt op dit gebied, vooral in het onderzoek naar spontane taal als iemand onvoorbereid en op een natuurlijke manier vrijuit spreekt. Op dit moment wordt de kennis die we hebben over spontane taal, spraak bij dementie nog niet toegepast om een diagnose te stellen. De hoop is dat we in de toekomst deze kennis kunnen inzetten om eerder de diagnose dementie te kunnen stellen. Door de huidige technologische ontwikkelingen zijn er veel mogelijkheden om dit met een digitaal instrument te doen. Zo kan in de toekomst wellicht een huisarts deze screening uitvoeren, je zou het zelfs misschien vanuit huis kunnen testen.”

Wanneer en bij wie moet je aan de bel trekken?

Vonk benadrukt dat moeite met het vinden van woorden, zeker op oudere leeftijd, niet meteen reden is om in paniek te raken. “Het is normaal dat naarmate je ouder wordt je wat vaker woorden vergeet. Zie je het echter in combinatie met verlies in recent geheugen of problemen met coördinatie, zoals het vinden van de weg, neem dan contact op met de huisarts om je te laten screenen.”

En ben je al wat verder in de ziekte of zorg je voor iemand met dementie? Neem dan contact op met een logopedist. “Het is geen standaard in het behandelplan bij dementie, maar velen hebben baat bij een logopedist. Vraag aan je huisarts of casemanager om in contact te komen met een logopedist met kennis van dementie.”

Bron Margriet