Wilsbekwaamheid bij dementie
Je naaste met dementie verliest geleidelijk de grip op de wereld. Zodra ze de gevolgen van een beslissing niet meer kan begrijpen, spreken we van wilsonbekwaamheid. Bij wilsonbekwaamheid mag ze belangrijke beslissingen op bijvoorbeeld financieel of medisch gebied niet meer nemen. Om dat te voorkomen, is het zaak zo vroeg mogelijk bij de notaris zaken te regelen voor als zij dat niet meer zelf kan.

Wilsbekwaam of niet?
De diagnose dementie betekent niet dat je naaste meteen niet meer wilsbekwaam is. Zeker nu de diagnose dementie steeds vaker al in een vroeg stadium kan worden gesteld, kan je naaste nog veel zaken zelf regelen. Iemand is namelijk wilsbekwaam totdat het tegendeel blijkt. Bij het bepalen van wilsbekwaamheid gaat het om de vraag of je naaste de gevolgen van haar eigen handelingen, situatie of beslissing nog kan begrijpen. Als het onduidelijk is of iemand nog wilsbekwaam is, kan een gespecialiseerde arts om een oordeel worden gevraagd. Ook een notaris, (kanton)rechter, mentor, bewindvoerder of curator kunnen in hun werk voor de vraag komen te staan of iemand nog wilsbekwaam is.

Geleidelijk minder bekwaam
In sommige gevallen is het overduidelijk dat een persoon niet meer in staat is zelf wensen kenbaar te maken. Bijvoorbeeld wanneer iemand in coma is. Ook je naaste met dementie in een vergevorderd stadium is duidelijk niet meer wilsbekwaam.
Vaak is de situatie minder zwart-wit. Je naaste met dementie verliest geleidelijk de bekwaamheid om zelf alle beslissingen te nemen. Rekenen, lezen en omgaan met geld gaan haar steeds moeilijker af. Ze kan situaties steeds lastiger overzien en beoordelen, beslissingen nemen en kan moeilijker opkomen voor haar eigen belangen. Ook het vermogen tot abstract denken en in de toekomst kijken gaat verloren.

Bij beginnende dementie zal je naaste het ene moment wel en het andere moment niet voor zichzelf kunnen beslissen. Het hangt van de aard van de beslissing af of je naaste nog als wilsbekwaam te beschouwen is of niet. Zo kan ze wilsonbekwaam zijn om haar testament te wijzigen of te beslissen om in een verpleeghuis te gaan wonen, omdat ze daar de strekking of de gevolgen niet meer van kan overzien. Maar ze kan wellicht nog prima beslissen of ze op een een- of meerpersoonskamer van dat verpleeghuis zou willen slapen, of welke warme maaltijd ze wil hebben. Bij beginnende dementie geldt dat je naaste in eerste instantie altijd over zichzelf beslist. Bij de eerste tekenen van wilsonbekwaamheid mag een ander dus zeker niet zomaar alle beslissingen van haar overnemen.

Wie stelt wilsbekwaamheid vast?
Bij beslissingen rond de zorg of medische behandeling is de arts de eerste die bepaalt of je naaste al dan niet wilsbekwaam is. Hij doet dat samen met andere behandelaars en kan daarbij advies vragen aan een psycholoog. Jijzelf kunt ook laten weten wat je indruk is van het vermogen van je naaste om beslissingen te nemen. Ze is wilsonbekwaam wanneer ze de informatie over haar ziekte niet meer kan begrijpen en dus geen goed besluit kan nemen over een behandeling doordat ze de gevolgen ervan niet meer kan overzien. Maar die vaststelling geldt alleen voor deze specifieke beslissing!

Voor het passeren van iedere notariële akte zoals een hypotheekakte en testament moet de notaris beoordelen of je naaste wilsbekwaam is. Hij zal dan inschatten of ze kan overzien wat de gevolgen zijn van de verkoop van het huis of het opstellen van een testament. De notaris zal haar bijvoorbeeld vragen in haar eigen woorden te vertellen wat er zojuist is vastgelegd of besloten. Als ze dat niet of onvoldoende kan, zal hij vaststellen dat je naaste niet meer wilsbekwaam is en mag hij de akte niet passeren. Als de notaris twijfelt, kan hij voorstellen een arts te vragen om de wilsbekwaamheid vast te stellen.

Wilsonbekwaamheid en medische beslissingen
Wanneer je naaste wilsonbekwaam wordt bevonden, kan ze worden bijgestaan door een vertegenwoordiger. Meestal is dat de partner, een familielid (wettelijk vertegenwoordigers) of iemand die volmacht heeft gekregen van je naaste. Wanneer er geen vertegenwoordiger te vinden is in de directe (familie)kring, kan de rechter iemand aanstellen, een mentor. Zolang er geen vertegenwoordiger is, zal de arts de medische beslissingen voor je naaste nemen. Daarbij zal hij proberen zo veel mogelijk met haar te overleggen.

Wilsonbekwaamheid en financiële beslissingen
Is je naaste wilsonbekwaam en er is geen levenstestament, dan is voor financiële zaken een beschermingsbewind of curatele noodzakelijk. De kantonrechter stelt deze in. Om deze rechterlijke gang te voorkomen, is het echt belangrijk dat jullie ruim op tijd een volmacht of levenstestament regelen bij de notaris.

Liever persoonlijk contact?

Zou je in gesprek willen gaan met een van onze deskundige vrijwilligers, dan is dat mogelijk via de AlzheimerTelefoon 0800-5088 (gratis).
Het is ook mogelijk om een terugbelverzoek achter te laten, dan nemen wij contact met je op.

Ga op tijd naar de notaris
Om te zorgen dat toekomstige beslissingen zo veel mogelijk in overeenstemming zijn met de wens van je naaste, is het verstandig zo snel mogelijk naar een notaris te gaan. Zo lang je naaste nog wilsbekwaam is, kan ze veel belangrijke zaken zelf regelen. Ze kan haar zakelijke omstandigheden goed op orde brengen en de mensen aanwijzen die haar in de toekomst kunnen vertegenwoordigen. Die mensen heeft ze nodig om later de juiste zorg te krijgen en haar financieel te beschermen.