Praten over het levenseinde is voor veel mensen lastig. Zeker als dat levenseinde nog ver weg lijkt.

Geestelijk verzorger en ethicus Tim van Iersel vertelt over de gesprekken die hij voert met mensen met dementie en hun familieleden.

Spreken over het levenseinde terwijl je dierbare leeft, is dat niet raar? ‘We hebben daar nooit over gesproken, dat kwam niet in je op’, vertelt een mantelzorger die voor zijn tante zorgt. Zij heeft nu vergevorderde dementie. ‘Als ik het nu had geweten, had ik dat al wel eerder besproken.’

Het voelt wellicht vreemd om met je dierbare te spreken over het levenseinde. Soms zeggen mantelzorgers me dat het aanvoelt als verraad: het lijkt wel of je wilt dat je dierbare er al niet meer zou zijn. Of dat je je druk maakt over de toekomst, in plaats van geniet dat hij of zij nog gewoon met je is. Daarnaast kan het moeilijk zijn om over dit kwetsbare thema te beginnen. ‘Het is geen gemakkelijk onderwerp om aan te snijden’, beaamt de mantelzorger. Toch voegt hij er meteen aan toe: ‘Maar het is wel belangrijk.’

Wanneer de dementie voortschrijdt, kunnen er momenten ontstaan dat je als mantelzorger medisch-ethische en andersoortige beslissingen, zoals over de uitvaart, voor je dierbare moet nemen. ‘Ik vind het moeilijk om daarover voor een ander te beslissen’, zegt de man. ‘Als een dokter in een ziekenhuis bijvoorbeeld zou zeggen dat een behandeling geen zin meer heeft, weet ik niet wat ik moet doen.’ Hij zou het zelf wel eens zijn met de dokter, maar hij twijfelt wat zijn tante zou willen: ‘Zij is erg gelovig: hoe zou zij daar tegenover staan? Dat kun je niet meer vragen.’

Met elkaar hierover spreken wanneer het nog kan, kan dus voorkomen dat je voor onmogelijke dilemma’s gesteld wordt. Dat je dit niet te lang moet uitstellen, vertelt een andere mantelzorger. Haar moeder moest plotseling opgenomen worden en werd opgehaald door de ambulance. ‘De broeder vroeg onderweg: ‘Moet ze gereanimeerd worden, wanneer dat nodig is?’ Jij moet dan beslissen.’ Ze werd erdoor overrompeld. ‘Daar was ik wel even van van de kaart.’ Het heeft haar doen beseffen dat ze hierover met haar moeder moest gaan praten. ‘Later heb ik er wel met mijn moeder over gesproken en de tijd genomen om daarover een beslissing te nemen.’

Het kan dus zeer behulpzaam zijn om hierover met elkaar te spreken en de mogelijke dilemma’s in kaart te brengen. Een gesprek met bijvoorbeeld een arts of geestelijk verzorger kan hierbij helpen. Want het is niet niks om voor een ander te moeten beslissen. Daarom is een andere mantelzorger zo opgelucht dat hij daarover tijdig heeft gesproken met zijn dierbare: ‘Als het zover komt dat ik voor haar beslissingen moet nemen, vind ik dat niet moeilijk, omdat ik haar wensen ken.’

Geestelijk verzorger aan huis

Wil je met iemand praten over de ziekte van je naaste? Dan kun je een afspraak maken met een geestelijk verzorger. Geestelijk verzorgers helpen bij vragen over het leven. Het maakt niet uit of je gelovig bent of niet. Ook voor je naaste kan het fijn zijn om met een geestelijk verzorger te praten. Je kunt een geestelijk verzorger aan huis laten komen. Meestal worden een aantal gesprekken vergoed via het Centrum voor Levensvragen. Kijk voor meer informatie, namen en adressen op: de website van Geestelijke Verzorging Nederland.