Iemand met dementie kan nieuwe dingen leren. Dat klinkt misschien verrassend, maar uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat dit kan. Door het stimuleren van het lerend vermogen kun je het leven met dementie een stuk leuker en nuttiger maken. In dit artikel leggen we je uit hoe het werkt.
Bij dementie worden hersencellen aangetast. Maar naast aangetaste hersencellen zijn er ook heel veel hersencellen die (nog) niet zijn aangetast. Het lerend vermogen gaat ervan uit dat je gezonde hersencellen kunt prikkelen om de taken van ongezonde cellen over te nemen. Door een bepaalde vaardigheid vaak (samen) te doen en te herhalen, kun je dingen (op)nieuw aanleren. Besef wel dat wanneer de dementie vordert, er steeds minder gezonde cellen zijn om de taken over te nemen. Het zal dan steeds lastiger worden om nieuwe dingen te leren.
Opnieuw leren door mensen met dementie
Wanneer je met dementie weer meer zelf kan doen, voelt dit nuttig en sterkt dit het zelfvertrouwen. Zelf dingen kunnen doen, betekent langer activiteiten ondernemen, veiliger thuiswonen en meer plezier in het leven ervaren.
Je kunt bijvoorbeeld (op)nieuw leren: 
- om zelf een kledingstuk aan te trekken of te douchen;
- omgaan met een iPad, tablet of fietsnavigatie;
- een vaste wandelroute te lopen;
- om gedrag (bijvoorbeeld boosheid) op een andere manier te uiten;
- om te stoppen met steeds dezelfde vragen stellen of roepen;
- om zelf koffie te zetten of een boterham te smeren.
Hoe werkt dat lerend vermogen bij dementie?
Het lerend vermogen kun je niet uitzetten. Ongemerkt leer je ook met dementie jezelf nog van alles aan. Dat gebeurt ongemerkt, net als bij iemand die blind is. Als je niet kunt zien, gaat je gehoor erop vooruit.
Als mantelzorger van iemand met dementie kun je actief inspelen op dit lerend vermogen. Kies dan voor een bewuste aanpak. De werkende leervormen hebben als kenmerk dat het gaat om automatische leervormen (automatiseren). Dit betekent dat er nauwelijks een beroep gedaan wordt op het geheugen. Er zijn vier leervormen die goed werken:
- Foutloos leren: dingen samen doen, herhalen en inslijpen. Daarbij gaat het vooral om ‘fouten voor zijn’. Fouten verstoren namelijk automatische leerprocessen. Zo kun je bijvoorbeeld foto’s maken van elke afzonderlijke handeling bij het koffiezetten. Vervolgens oefen je (samen) de verschillende stappen bij het koffiezetten in de juiste volgorde met behulp van de foto’s. Net zolang totdat het goed gaat. Dat kan soms een paar weken duren.
- Associatieleren: het aanbrengen van verbanden of het inspelen op bestaande associaties; gebruikmaken van ‘ezelsbruggetjes’. Hierbij kun je alle zintuigen gebruiken. Een mooi voorbeeld van associatieleren is het aanleren van een route binnenshuis door het ophangen van herkenbare of aansprekende foto’s/schilderijtjes.
- Emotieleren:bewust oproepen en ondergaan van nieuwe emoties op een specifieke plek. Bijvoorbeeld als een gang naar de wc weerstand oproept. Met een radio op de wc die favoriete muziek speelt uit jeugdjaren roep je een positieve emotie op.
- Operant leren: kortweg ´straffen en belonen´. Succeservaringen zijn de belangrijkste beloningen bij deze leervorm. Operant leren is vaak heel effectief bij het aan- en afleren van gedrag.
Belangrijke aandachtspunten bij het leren:
Welke vorm van leren je ook gebruikt, er zijn wel voorwaarden om het (opnieuw) aanleren van vaardigheden te laten slagen:
- Observeer goed; wat zie je en welk doel past daarbij;
- Houd het leuk, motiveer, dwing niet en bewaak de goede sfeer;
- Houd rekening met beperkingen; met dementie kun je niet altijd goed aangeven of iets pijn doet of dat je moe bent;
- Wees consequent;
- Corrigeer niet.
Filmpjes over lerend vermogen bij dementie
Dagelijkse vaardigheden (opnieuw) leren is een redelijk nieuwe ontdekking. Alzheimer Nederland heeft in samenwerking met zorginnovatiebureau DAZ en de Haagse Hogeschool een serie korte video’s laten maken over het lerend vermogen van mensen met dementie. In de filmpjes staan mensen centraal die iets hebben aan- of afgeleerd met hulp van begeleiding uit de omgeving.
De video’s zijn te bekijken via www.opnieuwgeleerdoudgedaan.nl. Laat je inspireren door de voorbeelden!
Graag wil onderstaand bericht ook met u delen:
Beste geïnteresseerde(n),
Na weer een lange tussenstop (door de coronapandemie) gaan per februari 2022 de maandelijkse thema-avonden weer van start!
Er staan t/m mei 2022 weer interessante en of informatieve onderwerpen m.b.t. het thema dementie gepland.
In deze mail treft u twee bijlagen aan over de aanstaande programma’s van 22 februari en 29 maart 2022.
In iedere bijlage een toelichting op het thema, datum, tijd en plaats en andere wetenswaardigheden m.b.t. evt. entreekosten, wijze van aanmelden en of coronamaatregelen.
Geprogrammeerd is:
Op dinsdag 22 februari 2022 van 19.00-20.30 uur in het Open Huis | Vrijthof 21 | Hilvarenbeek
De persoon met dementie gaat steeds meer veranderen……als mantelzorger ervaar je hierdoor verschillende vormen van verlies.
Door gastspreker Frits Rauh
Op dinsdag 29 maart 2022 vanaf 19.00 uur in Elckerlyc | Hilvarenbeek
‘Dokter Kees’ indrukmakende documentaire over dementie en laatste wil
Een samenwerking met Gilde Sint Joris, De Vergeten Tuin en de KBO HEB
We hopen dat de dan geldende corona-regels de thema-avonden niet in de weg staan en dat we u van harte mogen ontvangen bij één of beide thema-avonden.
Met vriendelijke groeten namens het bestuur van De Vergeten Tuin,
Elly Robben
