Soms moet je bij mensen met dementie als een soort detective op zoek naar oorzaken van veranderend gedrag’
Het komt voor dat het gedrag van mensen met dementie ineens verandert. Zo wil mevrouw Vriesema niet meer douchen en de moeder van Mandy heeft geen zin meer in haar favoriete klusje. Wat kan er aan de hand zijn?
“Ik wil niet douchen!”Het schalt over de gangen van de kleinschalige woonvoorziening voor mensen met dementie. “Ik ga niet douchen!” klinkt het nogmaals stevig door de kamer. Mevrouw Vriesema, ook wel bekend als Jo, is niet in beweging te krijgen, ze wil absoluut niet douchen. Een keertje overslaan kan best, maar Jo wil steeds minder graag haar badkamer in. Ook het toilet in de badkamer gebruikt ze niet meer. Ze gaat liever naar het toilet op de gang. Eerst hadden we het niet zo in de gaten, maar ineens begint het op te vallen, want ook ’s nachts blijft het toilet op de kamer van Jo ongebruikt. Soms met een nat bed tot gevolg.
Later die dag. “Gaat u ook naar de bingo?” Ik heb Jo opgehaald en we staan met z’n tweeën in de verder lege lift, op weg naar de recreatieruimte. Net als ik antwoord wil geven, zie ik dat ze de vraag niet aan mij stelt. De lift heeft een grote spiegelwand. Vriendelijk lachend vraagt Jo het aan haar eigen spiegelbeeld. Dat lacht net zo vriendelijk terug. “Gezellig!”, reageert Jo, “Kom je dan naast mij zitten?” Jo kijkt naar mij en fluistert: “Ze is vast een beetje verlegen, en ik vind het ook wel fijn om samen te gaan.”
Spiegel boven de wasbak
Als ik Jo na de bingo terugbreng, blijf ik nog even rommelen in haar keuken. Jo zet volgens haar vaste ritueel haar tas bij haar stoel, aait even over de foto van haar man en schuifelt vervolgens naar de badkamer. Als zij de deur op een kier heeft, hoor ik haar mompelen “O, pardon, de deur zat niet op slot,” waarna Jo de gang op loopt en daar naar het toilet gaat.
Ik open de deur van de badkamer, kijk naar binnen en zie mezelf in de grote spiegel boven de wasbak. Dat is het dus! Jo denkt steeds dat haar badkamer en toilet bezet zijn! We besluiten de spiegel af te dekken, en vanaf dat moment gebruikt Jo haar eigen badkamer weer.
Soms moet je als mantelzorger of zorgprofessional als een dementie-detective op zoek naar oorzaken van gedrag. Steeds opnieuw (mee)kijken en je verplaatsten in de werkelijkheid van iemand met dementie. Om op die manier in positief contact te kunnen blijven.
Ineens wordt aardappels schillen steevast geweigerd
Zo wil de moeder van Mandy niets meer doen in huis. “Nee hoor, ik heb mijn hele leven gewerkt,” moppert ze als Mandy haar vraagt een klusje te doen wat haar moeder altijd erg leuk vond. Aardappels schillen. Mandy zelf snapte nooit wat daar nou aan was, haar moeder vond het juist leuk om te doen. Maar nu niet meer. En niet alleen het aardappels schillen wordt steevast geweigerd, de moeder van Mandy doet steeds minder.
Een vraag om bijvoorbeeld aardappels te schillen kan voor iemand met dementie ingewikkeld zijn. Hoe moet dat ook alweer? Wat als ik het niet meer kan? Wat heb ik daar allemaal voor nodig? Dit gebrek aan overzicht en angst om te falen komen veel voor bij dementie. Dan is het veiliger om niks te doen. Mandy krijgt de tip om het anders aan te pakken.
Verander je vraag in een aanbod, is de tip die Mandy kreeg.
Ze gaat naast haar moeder zitten, met pan en aardappels. En begint de aardappels heel onhandig te schillen. Haar moeder ziet Mandy klungelen, pakt het mesje uit haar handen en zegt “Laat mij dat maar doen kind, je verpest de hele aardappel zo!” Mandy moet stiekem lachen. Ze heeft haar moeder in actie gekregen met het onhandig-aardappelschillen-aanbod.
Je zal merken dat één keer iets wel lukt, maar de volgende keer, kan je met de beste bedoelingen iets in werking willen zetten, maar wordt er op alles geweigerd. Laat het dan los, en probeer het even later nog eens. Besef dat jou eigen non- verbale communicatie een hele grote rol speelt, over hoe je iets overbrengt. Mensen met dementie zijn hier heel gevoelig voor.
Zo blijf je een detective, elke dag opnieuw.
