Psycholoog legt uit: dit is waarom er zoveel gepest wordt in het verpleeghuis
We denken bij pestgedrag misschien aan kinderen, maar ook op het werk én in de thuissituatie komt het bij volwassenen regelmatig voor. En zelfs als je niet meer werkt, is het niet over: ruim twintig procent van de senioren in een verpleeghuis wordt gepest door andere bewoners.

Ouderenpsycholoog Sarah Blom legt ons uit waarom het zo belangrijk is dat pestgedrag bij ouderen beter wordt gesignaleerd en hoe je dit herkent als bijvoorbeeld je vader of moeder in een verpleeghuis zit.

‘Ze schamen zich’
Sarah krijgt als ouderenpsycholoog regelmatig te maken met ouderen die worden gepest, al willen ze dat zelf lang niet altijd toegeven. “Ouderen schamen zich als ze worden gepest en praten er daarom ook niet graag over. In plaats daarvan zie je signalen dat ze stiller, rustiger en zelfs depressief worden. Ze trekken zich terug op hun kamer en gaan vaak alleen zitten, om het getreiter te voorkomen.” Het pesten is meestal dan ook niet de reden dat ze naar Sarah gestuurd worden; het zijn vaak juist de gevolgen waardoor zij ingeschakeld wordt. Bijvoorbeeld omdat personeel of (klein)kinderen opmerken dat een bewoner zich steeds vaker afzondert of verdrietig lijkt te zijn. Pas als Sarah dan met ze in gesprek gaat en iemand zich durft open te stellen, geven ze aan dat het pestgedrag de oorzaak is van hun veranderingen in gedrag en gevoel.

Spanning en frustratie als oorzaak
Hoewel iemand die gepest wordt natuurlijk gesteund moet worden, is het nóg belangrijker om het pestgedrag aan te pakken. En net als bij pesten in elke andere omgeving, kan het ook in het verpleeghuis diverse oorzaken hebben. Sarah vertelt bijvoorbeeld dat persoonlijkheidsproblematiek een oorzaak kan zijn. “Als je een bepaalde persoonlijkheid hebt, waarbij het voor jou heel belangrijk is om gezien en bewonderd te worden, dan kun je moeite krijgen met het feit dat je ouder wordt. Je gaat lichamelijk en geestelijk achteruit en voelt je minder gezien en gewaardeerd. Dit kan erg confronterend zijn en veel spanning en onvrede oproepen. Door te pesten, kun je deze spanning afvloeien. Het is hun manier om met de frustratie om te gaan”

Ook mensen die langere tijd alleen geleefd hebben, kunnen zodra ze in een verpleeghuis veranderen in pesters. Deze mensen hebben door het alleen zijn bepaalde onhebbelijkheden ontwikkeld. Ze zijn lange tijd niet gecorrigeerd op hun gedrag en zijn niet meer gewend om met andere mensen samen te leven en zich aan te passen. Vaak beseffen deze mensen dan niet dat bepaalde uitspraken anders over kunnen komen; ze zijn zich dan niet altijd van het pesten bewust”, legt ze uit. Goed om dus bewust op te letten, als één van je ouders langere tijd alleen is.

Wisselende groepsdynamiek
Een andere belangrijke factor die een rol speelt bij het ontstaan van pestgedrag in een verpleeg- of verzorgingshuis, is de groepsdynamiek die er is. Sarah legt uit dat ouderen bij elkaar geplaatst worden, terwijl ze daar niet zelf voor hebben gekozen. “Als je constant op elkaars lip zit, ontstaan er op elke leeftijd irritaties en problemen. Dat geldt dus ook voor ouderen in een verpleeghuis.”

Daarbij stelt de ouderenpsycholoog ook dat er met regelmaat ouderen overlijden en er nieuwe bewoners bijkomen, wat invloed heeft op de groepsdynamiek. Sarah benadrukt daarom dat wanneer je met je vader of moeder naar een verpleeghuis gaat, het heel

belangrijk is dat hij of zij goed wordt geïntroduceerd in de groep. “Het komt heel vaak voor dat iemand die nieuw in het huis komt, niet wordt geaccepteerd in de groep. Dit kan uiteindelijk leiden tot pestgedrag. En dat zit ‘m in subtiele dingen: er wordt bijvoorbeeld een tasje op de stoel wordt gelegd zodat iemand daar niet kan zitten, of iemand wordt overgeslagen als er plakjes cake worden uitgedeeld bij een verjaardag.”

Dementie
Er zijn dus verschillende redenen dat ouderen in een verpleeghuis pestgedrag kunnen vertonen, maar soms kan dat liggen aan gedragsveranderingen waar iemand niets aan kan doen. Bijvoorbeeld door dementie, waarbij iemands karakter kan veranderen of bepaalde negatieve eigenschappen worden verscherpt. “Bij dementie zie je vaak dat iemands empathisch vermogen achteruitgaat; mensen kunnen zich steeds moeilijker inleven in een ander. Dit kan zich uiten in bijvoorbeeld vloeken of racistische opmerkingen maken, maar ook door andere vormen van pesten.”

Als je hoort dat een familielid van jou gezien wordt als pester op de plek waar hij of zij woont, is het daarom volgens Sarah ook heel belangrijk dat er gekeken wordt naar de oorzaak. Komen de opmerkingen voort uit hersenschade, of is het echt doelbewust? “mensen met dementie kunnen ontremd gedrag vertonen en maken kwetsende opmerkingen zonder zich hiervan bewust te zijn”

Wat kun je als familie doen?
Volgens Sarah is het belangrijk om de signalen te herkennen, mocht bijvoorbeeld je vader of moeder in een verpleeghuis zitten. “Als je ziet dat je ouder steeds stiller wordt, zich afmeldt voor groepsuitjes, snel geïrriteerd raakt en bijvoorbeeld vaker huilt, dan is de kans aanwezig dat hij of zij gepest wordt” Om daar iets aan te doen, is het belangrijk om de drempel van het vertellen hierover zo laag mogelijk te maken. “Gooi het onderwerp eens op en ga het gesprek aan. Iemand weet dat dat hij of zij bij jou terecht kan om hierover te praten. Dit geldt ook voor de zorgverleners. Maak het bespreekbaar, dat is erg belangrijk of stel een vertrouwenspersoon aan waar de ouderen heen kunnen om erover te praten”, aldus Sarah.

Bron; Margriet