Verplichte opname bij dementie: zo gaat dat in zijn werk

De zorg in Nederland is ingericht op vrije zorgkeuze; mensen moeten zo veel mogelijk zelf kunnen kiezen van welke zorg zij gebruik willen maken. Maar wat gebeurt er als je door dementie niet kunt inschatten welke zorg goed voor je is? Kun je dan verplicht worden opgenomen?

Wet zorg en dwang

De Wet zorg en dwang is er om de rechten bij onvrijwillige zorg of opname van mensen met een verstandelijke beperking of met een psychogeriatrische aandoening, zoals dementie, te regelen. In principe mag iedereen zelf kiezen of hij of zij een behandeling wil of niet, maar als je hier geen inschatting van kan maken en een gevaar voor jezelf of anderen vormt, kan onvrijwillige zorg of opname nodig zijn. Denk bijvoorbeeld aan een situatie waarbij iemand zichzelf verwaarloosd of iemand brand dreigt te stichten, doordat hij of zij ‘s nachts steeds de oven aan zet en weer in bed gaat liggen. De Wet zorg en dwang kan diegene dan dwingen tot het krijgen van zorg, medicatie of opname. Deze wet geldt in zorginstellingen en op dagbestedingen, maar ook in een thuissituatie.

Hoe gaat het in zijn werk?

Volgens het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is bij de Wet zorg en dwang de kern: ‘Nee, tenzij’. Dat betekent dat de zorg voor mensen met dementie en mensen met een verstandelijke beperking zo veel mogelijk op vrijwillige basis moet zijn. Wanneer iemand deze keuze zelf niet meer kan maken, helpen zorgverleners hierbij. De onvrijwillige zorg moet worden vastgelegd in een zorgplan en moet worden besproken met de persoon zelf, naasten en zorgverleners. Hierbij moet waar mogelijk rekening worden gehouden met de wensen van de persoon die de onvrijwillige zorg krijgt.

De zorg moet daarnaast zo kort mogelijk duren en op een zo min mogelijk ingrijpende manier plaatsvinden. Ook is een verklaring van een deskundig arts of een indicatie van het CIZ voor langdurige zorg vanwege een psychogeriatrische aandoening verplicht. De patiënt heeft recht op een cliëntvertrouwenspersoon, die bijvoorbeeld helpt bij de gesprekken.

Procedure tot inbewaringstelling

Soms kan er zich een noodsituatie voordoen bij een persoon met dementie. Dan kan niet worden gewacht op de procedure van de Wet zorg en dwang, omdat er direct gevaar bestaat voor de gezondheid en veiligheid. Hieronder leggen wij uit dat in dit geval de huisarts of de politie de burgemeester kunnen vragen om een procedure tot inbewaringstelling (ibs-opname). Dit is een heftige procedure. In het geval van IBS moet de persoon met dementie binnen 24 worden opgenomen, of diegene nou wil of niet.

Twee vormen van gedwongen opname bij dementie

Is het verstandig dat iemand met dementie op korte termijn in een verpleeghuis gaat wonen? Maar is de veiligheid of gezondheid niet direct in gevaar? Dan is een gedwongen opname mogelijk als de persoon met dementie zich verzet. Dit gaat via een rechterlijke machtiging (rm). Deze procedure kan een aantal weken duren.

Gaat het om een noodsituatie die niet kan wachten op de tijd die een rm-procedure duurt? Bestaat er direct gevaar voor de gezondheid en veiligheid? Dan kan de huisarts of de politie de burgemeester vragen een procedure tot inbewaringstelling (ibs opname) te starten. Neem dan contact op met de casemanager, huisarts of wijkagent.

Rechterlijke machtiging (rm) aanvragen

Het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) bepaalt of de procedure voor een rechterlijke machtiging (rm) gestart moet worden. Meestal doen ze dit na een melding van een arts, partner of kind. Ook als een ander familielid, curator, mentor of voogd kun je een rm opname aanvragen. Het CIZ vraagt vervolgens aan een onafhankelijke arts of hij de naaste met dementie onderzoekt. De arts probeert antwoorden te vinden op de volgende vragen:

• Is de situatie voor de persoon met dementie gevaarlijk? Of is het gedrag gevaarlijk voor anderen?
• Is dementie de oorzaak van de gevaarlijke situatie?
• Is een opname in een verpleeghuis de enige manier om het gevaar af te wenden?

Vindt de arts dat opname noodzakelijk is? En is het CIZ het met hem eens? Dan gaat de rechter praten met je naaste met dementie. En misschien ook met jou of andere betrokkenen. Vaak komt de rechter thuis, samen met de griffier en advocaat.

Vindt ook de rechter opname noodzakelijk? Dan moet je naaste met dementie binnen vier weken opgenomen worden in een verpleeghuis.

Ben je het niet eens met de uitspraak van de rechter? Dan kun je niet in hoger beroep. Wel kun je in cassatie gaan bij de Hoge Raad.

In bewaring stelling (ibs)

Soms is er een noodsituatie die een inbewaringstelling (ibs) noodzakelijk maakt. Bijvoorbeeld wanneer iemand met dementie zich verwaarloost en daardoor ernstig ziek kan worden. Of wanneer iemand agressief is en zichzelf en anderen pijn kan doen. Opname is dan snel nodig om erger te voorkomen.

Verklaring onafhankelijk arts

Een ibs-procedure begint meestal bij de huisarts, casemanager of politie. Daar komt de melding van de crisissituatie binnen. Voor de inbewaringstelling is een verklaring nodig van een onafhankelijke arts. Deze arts overlegt met de huisarts of de zorgaanbieder. Bij een ibs-procedure vindt het onderzoek altijd plaats op de plek waar je naaste op dat moment is. Dit kan dus ook het politiebureau zijn, of een opvangruimte in een verpleeghuis.

Handtekening burgemeester

Vindt de arts dat een inbewaringstelling noodzakelijk is? Dan stuurt hij de geneeskundige verklaring naar de burgemeester van de gemeente waar je naaste op dat moment is. De burgemeester beslist zonder de persoon met dementie te zien. Hij gaat af op het advies van de deskundigen en zet alleen zijn handtekening voor akkoord. De burgemeester stelt het CIZ en de Inspectie voor de Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) onmiddellijk op de hoogte. Met de handtekening van de burgemeester wordt je naaste binnen 24 uur naar het verpleeghuis gebracht.

Maximaal drie dagen

Een ibs geldt voor maximaal drie dagen. Het CIZ kan een verlenging aanvragen voor maximaal zes weken. Is het de bedoeling dat je naaste langer in het verpleeghuis woont? Dan kan het CIZ een procedure beginnen voor opname en verblijf. Dit doen ze na een aanvraag van familie of het verpleeghuis. Verzet je naaste met dementie zich tegen de aanvraag? Dan kan een rechterlijke machtiging voor opname en verblijf worden aangevraagd.

Lees meer over ibs op dwangindezorg.nl

Verhuizen naar verpleeghuis

Heeft de rechter via een ibs bepaald dat je naaste naar een verpleeghuis moet? Dan wordt je naaste meteen naar het verpleeghuis gebracht. Dit kan gebeuren in een ambulance. Bij een rechterlijke machtiging mag je je naaste in overleg ook zelf naar het verpleeghuis brengen. Of dat kan, hangt af van het verzet van je naaste.

Als je naaste weigert mee te werken, kan het soms nodig zijn om hulpdiensten in te schakelen. Politie of ambulancepersoneel helpen dan bij de begeleiding naar het verpleeghuis. Bij ernstig verzet mogen ze de deur van de woning forceren, je naaste vastpakken of rustgevende medicijnen geven. Meestal is dat niet nodig, maar weet dat het mag als het echt niet anders kan.

Wanneer je naaste met dementie eenmaal in het verpleeghuis woont, kan het zijn dat het verzet blijft. Maar iemand kan zich er ook ineens bij neerleggen en de situatie accepteren zoals het is.

Dagje meenemen

Hoe zit het als je je naaste die verplicht is opgenomen mee wilt nemen voor een uitje of een weekendje thuis? Volgens dementie.nl gaat dat niet zomaar. Je hebt dan namelijk toestemming nodig van het verantwoordelijke directielid van het verpleeghuis. In een brief aan de arts kun je vragen of je diegene tijdelijk mee mag nemen. De arts moet binnen twee weken laten weten of dit kan met de gezondheid van je naaste.

Bron; margriet, dementie.nl.