Dilemma: Kies ik voor eerlijkheid of voor rust?

In dit artikel bespreken we het dilemma waar je als mantelzorger mee te maken kunt krijgen. Hoe kan je kiezen of je iets wel of niet aan je naaste met dementie vertelt?

Vaak twijfelen mantelzorgers tussen iets vertellen wat verdriet doet of dit verzwijgen. Vertel je aan de persoon met dementie dat een dierbare is overleden, ook als hij of zij daar zeer onrustig van wordt? Of moet je eerlijk zijn of de verkoop van het huis of andere bezittingen als iemand met dementie naar het verpleeghuis gaat verhuizen?  Deze dilemma’s draaien om twee waarden: de waarde van eerlijkheid en de waarde van rust (of welzijn).

Een dilemma is een botsing van verschillende waarden: verschillende dingen die je tegelijkertijd belangrijk vindt om na te streven, maar niet tegelijkertijd kunt waarmaken. In bovenstaande voorbeelden gaat het om eerlijkheid: vertel je jouw naaste over de verkoop van zijn waardevolle eigendommen? Of over het overlijden van een dierbare? Daarover eerlijk willen zijn, is zeer begrijpelijk en belangrijk.

Anderzijds speelt de waarde van rust (of welzijn): je naaste wordt onrustig en verdrietig wanneer hij geconfronteerd wordt met het verlies van zijn eigendommen (en andere verliezen).

Eerlijkheid versus rust
Kies je voor eerlijkheid, dan gaat dan ten koste van zijn rust. Kies je voor zijn rust, dan gaat dan ten koste van de eerlijkheid. Om een afweging te maken, wil ik graag eerst iets aanreiken over de waarde van eerlijkheid, en dan over de waarde van rust (rondom verliezen):

Eerlijkheid:
Zoals het woord het zegt: wanneer je eerlijk bent, kan men vertrouwen op jouw eer. Je geeft als het ware een erecode af. Je bent te waarderen als integer persoon. En als je iets aan iemand niet vertelt, terwijl je het wel weet en wellicht ook weet dat dat voor die persoon heel belangrijk is, ben je dan wel eerlijk? Zolang iemand je niet naar bepaalde feiten vraagt en je daarop dus geen antwoord hoeft te geven, vertel je geen onwaarheden. Je kunt zeggen dat je dan eerlijk bent. Misschien zou je namelijk  iets wel vertellen als het je gevraagd wordt, maar zolang dat niet gebeurt, vertel je niets. Eerlijkheid is dus iets anders dan openheid.

Rust:
Elke vorm van verlies geeft een mens verdriet. Dat gaat gepaard met onrust en onzekerheid, soms een gevoel van chaos in het leven. Door de dementie kan die onrust nogal versterkt worden. Dat is per persoon verschillend. Iemand kan door dementie telkens vergeten dat bijv. een dierbare overleden is. Wanneer het trieste bericht dan herhaald wordt omdat men merkt dat het vergeten is komt het telkens weer binnen als nieuw.

Hoe maak je een afweging?
Dat iemand onrustig en verdrietig wordt van een ervaring van verlies is niet abnormaal. Soms wordt zelfs gezegd: je moet dat iemand niet onthouden, omdat ieder ‘het recht heeft om te rouwen’. Pijn en verdriet hoef je iemand bij voorbaat niet te onthouden. Daarmee ben ik het eens, maar: het is aan een ieder zelf om (mogelijk in overleg met bijvoorbeeld de psycholoog of arts van het verpleeghuis) in te schatten of het in de betreffende situatie wenselijk is.

Zoals ik al zei: eerlijkheid is iets anders dan openheid. In het voorbeeld van al dan niet vertellen over de verkoop van waardevolle eigendommen, kun je eerlijk zijn als hij ernaar vraagt. Dat je niet open bent, doe je dit om zijn bestwil. Daarnaast kan het helpen om je in dit soort situaties steeds af te vragen: in hoeverre ben ik, welke keuze ik ook maak, voor mijn naaste met dementie een te vertrouwen persoon? Het is essentieel dat je te vertrouwen bent, ook al vertel je bepaalde dingen niet.