Dit wil je weten over mantelzorgen boven je zestigste
Naarmate we ouder worden, is de kans groot dat we te maken krijgen met mantelzorg. Het grootste deel van die zorg komt nog steeds op de schouders van vrouwen te liggen. Soms is het mantelzorgen zó belastend, dat het ten koste van jezelf gaat. Hoe voorkom je dat je kopje onder gaat?
Deskundigen
- Jasper van Heeren werkt als jurist bij MantelzorgNL en geeft advies aan de Mantelzorglijn.
- Eve van Dijk is mantelzorgcoach voor de werkende mantelzorger.
- Fatos Ipek-Demir is oprichter van Stichting OMAZ (Oudere Migranten aan Zet).
- Miriam van Aertsbergen van Silverein is casemanager.
Hoe ga je het regelen?
De overheid ziet mantelzorgers als de nieuwe hoeksteen van de samenleving. Er is steeds minder zorgpersoneel en de vergrijzing neemt toe. De gevolgen van de participatiemaatschappij drukken op mantelzorgers, veelal vrouwen. Bijna 500.000 mantelzorgers in Nederland voelen zich zwaar belast. Jasper van Heeren werkt als jurist bij MantelzorgNL en adviseert mensen die de Mantelzorglijn bellen.
Waar bellen mensen jullie voor?
“Veel vragen gaan over wonen. Omdat mensen langer thuis blijven wonen, zijn er aanpassingen in de woning nodig. Of ze willen weten hoe een mantelzorgwoning werkt. Financiën zijn een ander groot punt van zorg. Mantelzorgers maken veel kosten, zoals parkeerkosten, en willen weten of ze die vergoed kunnen krijgen. Helaas zijn er bijna geen vergoedingen of voorzieningen voor mantelzorgers, waardoor zij dus financieel nadeel ondervinden van het verlenen van mantelzorg.”
Hoe vind je je weg in de zorg?
“Met al die afkortingen is het lastig om je weg te vinden. Als mensen gaan dementeren bijvoorbeeld, is er vaak een wachttijd voor een verpleeghuis. Je hebt dan een CIZ-indicatie (zie kader) nodig, die bepaalt of er 24-uurszorg nodig is. Zolang mensen nog kunnen alarmeren, kan iemand nog zelfstandig wonen volgens deze indicatie. De aanvraag is niet makkelijk en er gaat veel tijd overheen. Als je ons belt, kunnen wij je adviseren hoe je dit moet aanpakken.”
De mantelzorglijn: 030–760 60 55 (elke werkdag tussen 9.00 en 17.00 uur).
Wat adviseer je mantelzorgers?
“Houd jezelf in de gaten, cijfer jezelf niet weg. Als je als mantelzorger uitvalt, heeft degene voor wie je zorgt pas echt een probleem. En als je straks ouder wordt, heb je misschien zelf ook zorg nodig. Denk daar alvast over na. Hoe wil je het regelen? Ik adviseer mensen altijd om alles vast te leggen in een levenstestament. Dat kan alleen als je nog gezond van geest bent. En probeer alvast in je omgeving te kijken of iemand kan bijspringen. Vaak kloppen mensen pas aan voor hulp als ze het aan het eind van hun Latijn zijn. Geef tijdig aan wat je zelf wel of niet kunt doen. Als niemand in je omgeving kan helpen, zijn er altijd vrijwilligers (zoals van Humanitas, zie kader) die kunnen inspringen.”
- Wmo Wet maatschappelijke ondersteuning. Hier kun je terecht voor heel veel soorten ondersteuning en hulp(middelen) om zelfstandig te blijven wonen. Dit aanvragen gaat via de gemeente.
- Wlz Wet langdurige zorg regelt zware, intensieve zorg voor kwetsbare ouderen, mensen met een handicap en mensen met een psychische aandoening.
- CIZ Het Centrum Indicatiestelling Zorg beoordeelt of iemand in aanmerking komt voor zorg vanuit de WLZ.
- PGB Het persoonsgebonden budget is een geldbedrag waarmee mensen die zorg nodig hebben zelf zorg kunnen inkopen.
Wanneer ben je mantelzorger?
Volgens de brede definitie van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) is alles wat je doet voor iemand in je naaste omgeving die dat door ziekte of ouderdom zelf niet kan, mantelzorg. Maar volgens de smalle definitie van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) ben je mantelzorger als je drie maanden of meer achter elkaar minimaal acht uur per week voor iemand zorgt. Om te bekijken of je in aanmerking komt voor de jaarlijkse mantelzorgwaardering, hanteren gemeenten meestal de definitie van het CBS. Elke gemeente beslist zelf hoe ze invulling geven aan de mantelzorgwaardering, bijvoorbeeld door een waardebon te geven.
Werk en mantelzorg
Eve van Dijk is mantelzorgcoach voor de werkende mantelzorger.
“Samen met mijn cliënten kijk ik naar hun privé- en werksituatie. Waar is ruimte om iets te veranderen? Door meer rust op werk te creëren, gaat het thuis ook beter. Bewustwording helpt al heel erg. Wat doe je allemaal thuis en wat op je werk? Kan een ander iets overnemen? Ik help vrouwen bijvoorbeeld om duidelijk hun grenzen te bewaken. Ook help ik ze het gesprek over mantelzorg voor te bereiden met hun werkgever. Een goede voorbereiding helpt om beter voor jezelf op te komen. Er zijn verlofregelingen voor mantelzorg. Bij kort verlof krijg je vaak zeventig procent doorbetaald. Langdurig is meestal onbetaald. Soms zijn mensen al gebaat bij meer flexibiliteit in hun werktijden. Als een werkgever flexibel is, merk je ook dat werknemers heel loyaal zijn. Vraag een collega om wat taken van je over te nemen. En kijk in je netwerk thuis of je de zorg wat beter kunt verdelen. Het is heel gevaarlijk om maar door te gaan, een burn-out ligt op de loer.”
Meer info: werkenmantelzorg.nl
Een kwart van de werkende zestigplussers verleent wekelijks mantelzorg aan familieleden, vrienden of buren die ziek of hulpbehoevend zijn. De meesten vinden het geven van hulp veel voldoening geven, een kleiner aantal vindt het zwaar of stressvol. Vrouwen nemen traditioneel gezien meer mantelzorg voor hun rekening dan mannen. En hoewel vrouwen en mannen gemiddeld genomen zeggen er evenveel voldoening uit halen, rapporteren vrouwen een veel hogere belasting. Zij ervaren de mantelzorg als zwaarder en stressvoller dan mannen.
Bron: NIDI onderzoek (2020).
Wat doet een casemanager?
Bij mensen met dementie wordt, in overleg met de huisarts, de casemanager ingeschakeld. Dit is een specialist die wordt vergoed door de ziektekostenverzekeraar. Casemanager Miriam van Aertsbergen vertelt: “Helaas is ons werk nog te onbekend. Terwijl het juist fijn is als wij er in een vroeg stadium bij worden betrokken. Samen met de mantelzorger kijk ik naar wat nodig is. Zoals dag-besteding voor de patiënt, zodat de mantelzorger meer tijd heeft. Ik maak mantelzorgers wegwijs in de zorg. Wat moet je regelen? Zoals bewind en mentorschap en een indicatie voor een verpleeghuis. Ik ga het gesprek aan met mijn cliënten én met de mantelzorgers en vraag door hoe het gaat. Zo hield een vrouw zich altijd groot tegenover haar man. Maar tegen mij durfde ze toe te geven dat ze de zorg voor hem heel zwaar vond. Haar man zei toen dat ze júíst tegen hem moet zeggen wat ze voelt. Ook stimuleer ik mantelzorgers om goed voor zichzelf te zorgen. Ga niet je eigen clubjes afzeggen. Samen kijken we naar oplossingen. Oudere mensen vinden vaak dat ze alles zelf moeten doen. Maar als je zelf ouder wordt, gaat dat gewoon niet meer. Het is een van de zwaarste banen die je kunt hebben en het zorgen gaat continu door. Ik help ze de stap te zetten om hulp in te schakelen, zodat ze het langer volhouden.”
Iemand machtigen
Bij dementie komt er een moment dat je naaste niet meer in staat is om zorgbeslissingen te nemen. Dan kun je als mentor zijn of haar vertegenwoordiger zijn. Zolang iemand nog wilsbekwaam is, kan in een levenstestament worden vastgelegd wat de wensen zijn op het gebied van vertegenwoordiging, verzorging, behandeling, begeleiding en financiën. In dat testament staat dan wie een volmacht krijgt om bankzaken te doen en de contacten met de zorg te onderhouden. Ook kan je naaste jou machtigen bij DigiD, zodat je digitaal alles kunt regelen. Als een zorgintensief kind achttien wordt, denk er dan aan dat je het bewind en mentorschap moet regelen, zodat je als ouder voor je kind kunt blijven beslissen.
Lees meer op mantelzorgcentrum.nl.
Mantelzorg en geld
De kans is groot dat je als mantelzorger veel reiskosten hebt. Soms betaalt de gemeente een deel van de kosten of kun je de reiskosten aftrekken bij de belastingaangifte. Of je kunt een parkeervergunning aanvragen als degene voor wie je zorgt in een betaaldparkerengebied woont. Controleer dat bij de betreffende gemeente. Je kunt ook een ov-begeleiderskaart aanvragen als degene voor wie je zorgt niet zelfstandig kan reizen.
De mantelzorgmakelaar
Controleer bij je verzekeraar of een mantelzorgmakelaar kan worden vergoed. Zo iemand kan je veel werk uit handen nemen. Een mantelzorgmakelaar kan helpen bij de aanvraag van WLZ en voorbereiden van het keukentafelgesprek voor een CIZ-indicatie. Of praktische zaken als aanpassingen aan je huis en op een rij zetten waar je recht op hebt, zoals een reis-kostenvergoeding of een parkeervergunning.
Cultuurverschillen
Fatos Ipek-Demir heeft elf jaar voor haar vader met alzheimer gezorgd. Met haar stichting omaz.nu geeft ze voorlichting over mantelzorg en dementie aan Turkse migranten. “Zeker oudere migranten vinden lastig hun weg in de zorg. Ze voelen zich niet begrepen. Zo vertelde een Turkse vrouw dat ze naar de huisarts ging omdat ze de zorg voor haar man niet meer volhield. De huisarts zei dat hij dan naar een verzorgingstehuis moest. Terwijl dat geen optie was voor haar. Het zit er bij ons ingebakken dat je zelf voor je naasten zorgt. Ik heb ook echt moeten leren dat ik de zorg kan uitbesteden. Naast cultuur is het ook een genderding; vrouwen worden geacht zorgzaam te zijn. Ik ben een echte regeltante. Pas toen ik minder ging doen, namen mijn broers iets over. Ik vond het lastig, maar anders verandert er niets. Vroeger waren migrantengezinnen groot en werd de zorg onderling verdeeld. Mijn advies is om meer te praten over mantelzorg. Benoem dat het niet eerlijk is om zo veel op de schouders van één zus te leggen. En kijk naar wat wél kan. Ik heb voor mijn vader twee Turkse vrijwilligers gevonden die met hem wandelden, het werden zijn buddy’s.”
Respijtzorg
Wil je een dagje weg of even met vakantie om op te laden? Dan kun je kijken of respijtzorg iets voor je is. Respijtzorg is het tijdelijk overdragen van de zorg. De zorgvrager kan via het Wmo een verzoek voor respijtzorg indienen. Sommige zorgverzekeraars vergoeden vervangende zorg of een mantelzorgarrangement geheel of gedeeltelijk vanuit de aanvullende verzekering.
Meer lezen
- Mantelliefde door Annemarie Oster € 18,99 (Uitgeverij Podium).
- Fijn dat je er bent. Handboek voor de moderne mantelzorger door Tijn Elferink en Jan van Houten € 23,99 (Lev.).
- Het Mantelzorger-Alfabet van A tot Z door Ingrid Keestra € 14,50 (mantelzorgerderliefde.nl).
Andere hulptroepen
- Humanitas.nl is een landelijke vrijwilligersorganisatie die gratis hulp aanbiedt. De vrijwilligers geven tijd en aandacht, zodat de mantelzorger weer kan opladen.
- Zorgmies.nl en Saaraanhuis.nl bieden aanvullende mantelzorg in heel Nederland. Mantelaar.nl koppelt gedreven zorgverleners aan mantelzorgers en hun naasten voor zorg en gezelschap.
- Carenzorgt.nl helpt met het organiseren van de zorg met je omgeving.
- Huppla is een app om hulp in te schakelen van vrienden en bekenden.
- Komopbezoek.nl is een overzichtelijke kalender om bezoek af te stemmen.
Bron; Margriet