Omgaan met concentratieproblemen en delier bij dementie

Veel mensen met dementie hebben concentratieproblemen. Ze zijn snel afgeleid. Bij de ziekte van Alzheimer en Lewy body dementie gebeurt dit al vroeg. Bij andere vormen van dementie kan het in alle fasen voorkomen. Zowel in het begin van de ziekte, als later.

 Het verlies van aandacht en concentratie bij dementie
Het is met dementie veel moeilijker om je aandacht erbij te houden. Ook bij taken die heel simpel lijken. Dingen die vroeger ‘vanzelf’ gingen. Zoals koffiezetten of boodschappen doen.
Concentratieproblemen komen in alle fasen van dementie voor. Je herkent misschien de volgende situaties:

• Moeite met het opvolgen van aanwijzingen om een taak af te maken
• Een opdracht of activiteit niet afmaken
• Bij het praten de zin niet afmaken
• Middenin een gesprek weglopen
• De draad van het gesprek kwijtraken
• Interesse verliezen in een tv-programma of film
• Heel erg bezig zijn met één idee of één gebeurtenis
• Voor je uit staren

Wanneer je zelf dementie hebt, kan het heel vervelend zijn dat je je niet goed kunt concentreren. Je wil wel, maar het lukt niet. Dat besef kan je boos en verdrietig maken. Hoe langer je dementie hebt, des te vaker je moeite krijgt met concentreren.

Acute verwardheid
Er is een verschil tussen ‘gewone’ concentratieproblemen die horen bij dementie en acute verwardheid. We noemen acute verwardheid ook wel een delirium of een delier. Wanneer je plotseling flink in de war bent, kan er sprake zijn van een lichamelijke oorzaak. Een (blaas)ontsteking bijvoorbeeld.

Acute verwardheid of delier bij dementie
Als je ineens heel erg in de war bent, heel bang bent of dingen ziet die er niet zijn, heb je misschien acute verwardheid. Dat gebeurt plotseling. De oorzaak is lichamelijk. We noemen het op deze pagina ‘delier’. Het betekent hetzelfde als ‘acute verwardheid’.

Hoe herken je een delier?
Iemand die een delier heeft, is opeens erg in de war. Erger dan eerst. Je merkt het vooral aan iemands gedrag. Bij een delier kun je dingen zien die er niet zijn. Of je bent opeens heel bang. Of juist heel erg stil. Een delier is tijdelijk. Soms duurt het uren, soms zelfs dagen. Als het gebeurt, is het belangrijk om de oorzaak te vinden.

Een delier kun je herkennen aan deze symptomen:

• Verwarring. Iemand met een delier is in de war. Erger dan eerst.
• Dromerigheid. Iemand lijkt ‘ergens anders’ met de gedachten. Dit kan, maar hoeft niet.
• Vergeten waar je bent, vergeten wie de ander is.
• Dingen zien die er niet zijn. Dat noemen we hallucineren.
• Eerst huilen, daarna opeens weer blij zijn.
• ’s nachts niet kunnen slapen. Veel uit bed gaan en rond willen lopen.
• Plukken aan je kleren of aan spullen.
• Bij een delier kun je soms momenten hebben dat alles goed gaat. Vaak wordt het ’s avonds weer erger.

Vasculaire dementie en delier
Let op: plotseling (erg) in de war zijn, kan ook horen bij vasculaire dementie. Verwardheid kan ook komen na een beroerte. Zorg je voor iemand met vasculaire dementie en is die persoon opeens in de war? Bel altijd de huisarts. Die kan onderzoeken of het een delier is, of een beroerte.

Oorzaken van een delier bij dementie
Je gedrag verandert door een delier. Maar de oorzaak zit in het lichaam. De volgende problemen zorgen voor acute verwardheid, een delier of een delirium:

• Uitdroging. Je hebt te weinig gedronken.
• Medicijnen. Bedenk goed of iemand die in de war is, andere medicijnen heeft gekregen dan anders. Bel altijd de (huis)arts als je merkt dat iemand anders reageert op medicijnen.
• Een infectie. Een urineweginfectie kan een delier veroorzaken
• Een blaasontsteking kan een delier veroorzaken. Andere ontstekingen ook.
• Meestal zijn er meerdere oorzaken tegelijk. Je kunt bijvoorbeeld een blaasontsteking hebben, en tegelijk uitgedroogd zijn. Hoe zwakker de gezondheid, hoe groter de kans op een delier.

Dingen die de kans op een delier vergroten:

• Medicijnen – Als je nieuwe medicijnen hebt of als je stopt met bepaalde medicijnen. Houd dat goed in de gaten.
• Een ontsteking – Bij een blaasontsteking is de kans op een delier groter.
• Een ziekte – Bijvoorbeeld aan je hart, longen of buik.
• Een ziekte die te maken heeft met je hormonen.
• Een ziekte die te maken heeft met je stofwisseling (hoe je lichaam voedingstoffen opneemt en afvalstoffen opruimt).
• Een hersenschudding, een hersenkneuzing, beroerte of hersenbloeding
• Een ongeluk
• Een operatie
• Pijn
• Te weinig slaap

Wat te doen bij een delier?
Bel direct de huisarts als iemand met dementie opeens hard achteruit gaat. Soms helpen medicijnen om de verschijnselen van het delier te stoppen. Praat ook met de arts als je bang bent dat er ongelukken gebeuren.

Wat kun je zelf doen als iemand een delier heeft?

• Controleer of de ander nog weet wie jij bent. Zo niet, zeg je eigen naam en vertel hoe jullie elkaar kennen.
• Weet de ander waar jullie zijn? Zo niet, vertel waar jullie zijn op dat moment.
• Spreek rustig. Gebruik korte, duidelijke zinnen. En stel makkelijke vragen.
• Zorg voor rust. Zet de radio of televisie uit.
• Zorg dat de ander de bril op heeft en het gehoorapparaat aan staat. Dat helpt tegen verwarring.
• Laat merken dat je er bent. Hou de hand van de ander vast.
• Ziet hij of zij dingen die er niet zijn? Ga er niet in mee, maar ga ook niet in discussie. Maak rustig duidelijk dat jij het niet ziet, maar praat daarna over andere dingen.
• Soms zie je dingen die er niet zijn, maar zijn het mooie dingen. Dat is prima. Ook als jij het zelf niet ziet. Je hoeft niet te liegen dat jij het ook ziet, maar ga er niet over in discussie.

Acute verwardheid, (delirium of delier) kan het gevolg zijn van te veel medicijnen, een operatie, hartaandoening, ontstekingen of stoornissen in de stofwisseling. Heb je het vermoeden dat je naaste een delier heeft, bel dan meteen de huisarts.

Wat kun je doen bij concentratieproblemen door dementie?
Om het omgaan met concentratieproblemen makkelijker te maken, kun je het volgende doen:

• Doe het rustig aan. Pas jullie tempo aan.
• Dingen waarbij je lange tijd moet ‘opletten’ zijn niet meer zo leuk als vroeger. Een film kijken bijvoorbeeld, kan lastig zijn. Zeker als een film onderbroken wordt door reclame. Een kortere film is dan beter.
• Lawaai en achtergrondgeluiden van bijvoorbeeld radio en televisie kunnen het erger maken. Schakel ze uit als je merkt dat ze alleen maar onrust geven.
• Gezelschap is altijd goed, maar met veel mensen in een grote ruimte is niet altijd fijn. Kijk of je ook in kleinere groepjes kunt samenkomen in een wat rustigere omgeving.
• Plan activiteiten op momenten dat je naaste veel energie heeft.
• Denk goed na over wat jullie gaan doen. Iets dat de ander altijd al leuk vond, misschien een beetje aangepast of ingekort.
• Beweging, gezond eten en genoeg slapen zijn beter voor de concentratie.
• Het helpt als je zelf ontspannen bent en niet onder tijdsdruk staat. Als je zelf rust uitstraalt, help je de ander. En je hebt geduld genoeg om alles in stapjes te doen.
• Als je iets met de ander wilt doen, maar dat lukt niet, ga dan iets anders doen.

Bron; dementie.nl