Onderzoek: depressie kan een vroeg kenmerk van dementie zijn

Ongeveer 1 op de 5 ouderen heeft op dit moment een depressie. Hoewel lang niet iedereen met een depressie dementie krijgt, laat onderzoek wel zien dat die kans toeneemt wanneer de depressie na het 65e levensjaar ontstaat. De grote vraag van dr. Mirjam Geerlings: is depressie een oorzaak of een vroeg kenmerk van dementie? Haar onderzoek,  wijst erop dat depressie een vroeg kenmerk is. Ze blijft echter voorzichtig, want onderzoek naar oorzaak en gevolg bij dementie is lastig. Er verandert namelijk al veel in de hersenen voordat je klachten of de diagnose krijgt.

Verschillende onderzoeken hebben een verband tussen depressie op latere leeftijd en een verhoogd risico op dementie aangetoond. Zo ook het onderzoek van Geerlings en haar onderzoeksgroep. Ze volgde tot twaalf jaar een grote groep van duizenden ouderen en keek welke mensen depressieve klachten hadden en dementie ontwikkelden. Geerlings: ‘De depressieve klachten ontstaan vaak jaren voordat mensen dementie krijgen, dan denk je al snel dat depressie een oorzaak is. Maar het kan zijn dat depressie en dementie een gezamenlijke oorzaak hebben of dat depressieve klachten een vroeg kenmerk zijn van dementie.’

Processen in de hersenen
‘Samen met mijn collega’s van de Universiteit Utrecht zijn we nieuwsgierig naar processen in de hersenen die de oorzaak van depressie en dementie kunnen zijn. In vorig onderzoek zijn er aanwijzingen gevonden voor stresshormonen en schade aan bloedvaten als mogelijke oorzaken. In ons onderzoek vonden we dat stresshormonen niet de relatie tussen depressie en dementie konden verklaren. Schade aan bloedvaten kon dit voor een gedeelte. Er moeten dus nog meer processen in de hersenen betrokken zijn. Deze gaan we onderzoeken in ons vervolgonderzoek.’

Depressie gebruiken bij diagnose dementie
Als depressie een vroeg kenmerk is, dan zou het een rol kunnen gaan spelen bij het diagnosetraject van dementie. Depressieve klachten, zoals somberheid, apathie en slecht slapen, zouden een soort psychische marker kunnen worden. ‘Deze klachten kun je makkelijk vaststellen, maar het lastige is dat niet iedereen met dementie deze klachten heeft. We moeten dit nog verder onderzoeken, voordat we het in de praktijk kunnen gebruiken.’

Neem depressieve klachten serieus

Ook al is er geen 100% bewijs gevonden dat depressie geen oorzaak van dementie is, Geerlings kan het ook niet helemaal uitsluiten. ‘Hoe dan ook, het is belangrijk om depressieve klachten serieus te nemen. Depressie heeft altijd grote invloed op je kwaliteit van leven. Als het een vroeg kenmerk van dementie is, zou het daar bovenop invloed kunnen hebben op het verloop. Bijvoorbeeld omdat je minder sociale activiteiten onderneemt, wat belangrijk is voor het actief houden van je brein.’ Mocht je merken dat je last hebt van depressieve klachten, dan kan een huisarts je verder helpen. Lees hieronder tips hoe je een naaste met depressieve klachten bij dementie kunt helpen.

Omgaan met somberheid en depressie bij dementie
Leven met dementie is niet gemakkelijk. Het is niet gek dat je daar verdrietig of zelfs depressief van wordt. Je kunt boos en verdrietig zijn over het hebben van dementie. Je kunt ook verdrietig zijn dóór dementie. Schade in de hersenen kan zorgen voor sombere gevoelens. Hoe ga je om met sombere en depressieve gevoelens?

De oorzaken van somberheid bij dementie
Nergens zin in hebben. Veel huilen. Of juist nooit huilen, maar ook nooit lachen. Dementie kan je emoties totaal veranderen. Iemand die altijd vrolijk was en veel leuke dingen deed, zit nu stil in een hoekje. Iemand die altijd vriendelijk was tegen iedereen, wordt nu vaak boos. Sombere of depressieve gevoelens komen veel voor bij dementie. Dat heeft twee oorzaken:

• Je bent verdrietig omdat je dementie hebt. Het besef dat je een ziekte hebt, maakt je verdrietig. Dat is heel logisch en menselijk. Dementie zet je hele leven op zijn kop. Jouw toekomst is plotseling veranderd. Dingen die je graag deed, lukken misschien niet meer. Ook de mensen van wie je houdt kunnen het er moeilijk mee hebben.
• Dementie zelf kan ook de oorzaak zijn van sombere of depressieve gevoelens. Dementie beschadigt de hersenen. Ben je gezond, dan ben je soms verdrietig en soms blij. Dat is normaal. Je hersenen regelen hoe je emoties verwerkt. En hoe je emoties laat zien. Als je dementie hebt, gaat dit stukje van de hersenen soms kapot.

Dit komt bij alle vormen van dementie voor, in alle fasen. Bij frontotemporale dementie (ftd) is het veranderen van emoties zelfs één van de eerste kenmerken van de ziekte. Somberheid, lusteloosheid of onverschilligheid horen bij ftd. In het begin lijkt die ziekte erg op depressiviteit.

Ook bij Lewy body dementie is depressiviteit één van de eerste kenmerken. Bij de ziekte van Parkinson komt somberheid ook veel voor.

Reageren op sombere gevoelens bij dementie

Hoe reageer je als mantelzorger, familielid, partner of vriend(in) op sombere gevoelens van iemand met dementie? Wij zetten wat tips op een rijtje:

• Besef dat iemand met dementie vaak zelf niet kan uitleggen wat de oorzaak is
• Als je doorvraagt, kan dit leiden tot geïrriteerdheid of boosheid
• Blijf eerlijk tegen de persoon met dementie
• Als de ander het niet kan vertellen, probeer dan zelf de oorzaak te vinden
• Dingen doen is belangrijk, ook als je dementie hebt
• Lichaamsbeweging helpt goed tegen sombere gevoelens
• Zorg voor regelmaat
• Zelf dingen kunnen doen is heel belangrijk

Hulp van de huisarts bij sombere gevoelens
Somberheid en depressiviteit hebben grote invloed op het leven. Voor partners, familieleden en vrienden kan het ook heel heftig zijn. Daarom is het belangrijk om de huisarts en casemanager te vertellen over de sombere gevoelens.

Zeker wanneer je plotseling grote veranderingen merkt, is het belangrijk om de huis(arts) en casemanager te waarschuwen. Houd in de gaten of de sombere periode langer duurt dan normaal. Als dat zo is, waarschuw ook dan de huisarts of casemanager.

Medicijnen tegen somberheid en depressie bij dementie
Er bestaan zeker medicijnen tegen somberheid en depressie. Maar let op: die werken lang niet bij iedereen. Sommige medicijnen geven ook bijwerkingen. Zeker in combinatie met andere medicijnen. Vraag altijd advies aan de arts en de casemanager. Een arts kan het beste beoordelen of medicijnen gaan helpen. En zo ja, welke dan.

Voor iedereen die zorgt voor iemand met dementie (mantelzorgers) bestaat een handige vragenlijst ‘Gedragsproblemen bij dementie’. Deze kun je online invullen. Je leest in begrijpelijke taal informatie over gedragsproblemen bij dementie.

Bron; Alzheimer Nederland